Depresioni Postpartum

Depresioni Postpartum: Një Sfiduese e Heshtur për Shëndetin e Nënës dhe Familjes

Periudha e shtatzënisë dhe vitet e hershme të mëmësisë konsiderohen tradicionalisht ndër etapat më të bukura dhe transformuese në jetën e një gruaje. Megjithatë, kjo fazë shoqërohet edhe me rreziqe të rëndësishme për zhvillimin e çrregullimeve të shëndetit mendor, ndër të cilat depresioni postpartum (PPD) zë një vend qendror.

Çfarë është depresioni postpartum?

Depresioni postpartum është një çrregullim i humorit që mund të shfaqet në çdo moment gjatë vitit të parë pas lindjes. Zakonisht simptomat fillojnë brenda 2–4 javëve, por mund të zgjasin deri në 12 muaj. Gratë e prekura mund të përjetojnë shpërthime të qarash, ankth, luhatje humori, çrregullime të gjumit, humbje oreksi, ndjenja faji, si dhe mendime vetëdëmtuese ose mendime për të lënduar foshnjën. Një ndër shenjat më shqetësuese është mungesa e lidhjes emocionale me fëmijën, e cila nuk duhet neglizhuar.

PPD duhet dalluar nga fenomenet e tjera pas lindjes:

• Baby blues, një gjendje e përhapur dhe e përkohshme që qetësohet brenda dy javësh.
• Psikoza postnatale, një situatë e rrallë por e rrezikshme që mund të shfaqet në ditët e para pas lindjes dhe shoqërohet me rrezik të lartë vetëvrasjeje ose veprimesh të dëmshme ndaj foshnjës.

Sa i shpeshtë është depresioni postpartum?

Shkalla e prevalencës ndryshon ndjeshëm në varësi të vendit, kushteve socio-ekonomike dhe metodave të diagnostikimit. Studimet ndërkombëtare tregojnë se:

• në vendet me të ardhura të larta, PPD prek rreth 9.5% të nënave;
• në vendet me të ardhura të mesme, rreth 20.8%;
• ndërsa në vendet me të ardhura të ulëta, deri në 25.8%.

Në disa shtete si India, raportet variojnë nga 19.8% deri në 23.3%, dhe rreth një e treta e grave mund të vijojnë me simptoma edhe pas një viti.

PPD paraqet jo vetëm një problem për nënën, por për të gjithë familjen. Tek foshnja, kjo gjendje shoqërohet me rrezik për vështirësi në zhvillim emocional, social dhe njohës, ndërsa nëna mund të ketë pasoja afatgjata në funksionimin e përditshëm dhe në marrëdhëniet familjare.

Faktorët kryesorë që ndikojnë në shfaqjen e depresionit postpartum

Depresioni postpartum është një fenomen multifaktorial dhe shfaqja e tij lidhet me ndërthurjen e faktorëve psikologjikë, biologjikë, obstetrikë dhe kulturorë.

1. Faktorët psikologjikë

• Dhunimi, abuzimi dhe konfliktet familjare rrisin ndjeshëm rrezikun për PPD.
• Mungesa e mbështetjes sociale është një nga faktorët më të fortë parashikues.
• Vetëvlerësimi i ulët dhe aftësia e kufizuar për t’u përballur me stresin mund të çojnë në simptoma depresive.
• Gratë me histori të mëparshme të depresionit kanë deri në 30% rrezik më të lartë për PPD.
• Izolimi, ndjenja e fajit dhe dëshpërimi mund të intensifikohen pas lindjes, duke rritur rrezikun e mendimeve vetëdëmtuese.

2. Faktorët fizikë dhe biologjikë

• Gjendja e dobët e përgjithshme shëndetësore ose histori sëmundjesh të rënda shoqërohen me rrezik më të lartë.
• Ndryshimet drastike hormonale pas lindjes, duke përfshirë rënien e hormoneve riprodhuese dhe luhatjet e hormoneve të stresit, luajnë rol në destabilizimin e humorit.

3. Faktorët obstetrikë

• Diabeti gestacional, një përvojë stresuese gjatë shtatzënisë, lidhet me rrezik të shtuar të PPD.
• Lindjet cezariane emergjente, ndonëse jo gjithmonë të lidhura drejtpërdrejt me depresionin, duket se shfaqin një incidencë më të lartë të PPD.
• Lindjet e parakohshme, pesha e ulët e foshnjës në lindje dhe komplikacionet neonatale rrisin ngarkesën emocionale të nënës.
• Lindjet multiple dhe përvojat negative gjatë lindjes janë gjithashtu faktorë kontribues.

4. Faktorët kulturorë

Në disa vende të Azisë dhe Afrikës, lindja e një vajze përbën rrezik të shtuar për PPD për shkak të pritshmërive sociale dhe presionit kulturor që favorizon lindjen e djemve. Në komunitetet ekonomike të varfra, kjo situatë shpesh shoqërohet me stigmatizim dhe mbingarkesë emocionale për nënën.

Pse është i rëndësishëm roli i profesionistëve të shëndetit?

Depresioni postpartum shpesh mbetet i padiagnostikuar, kryesisht për shkak të mungesës së vetëdijes, stigmatizimit social dhe hezitimit të grave për të kërkuar ndihmë. Në këtë kontekst, infermierët dhe mamitë luajnë një rol kyç, pasi janë profesionistët që qëndrojnë më afër nënës gjatë periudhës së lehonisë.

Detyrat kryesore përfshijnë:

• identifikimin e hershëm të simptomave;
• ofrimin e mbështetjes emocionale dhe edukimit shëndetësor;
• këshillimin e familjes për mënyrat e mbështetjes së nënës;
• orientimin drejt shërbimeve të specializuara kur është e nevojshme.

Përfundime

Depresioni postpartum përbën një sfidë të rëndësishme për shëndetin mendor të nënës dhe për funksionimin e familjes. Njohja e hershme e faktorëve të rrezikut dhe trajtimi i menjëhershëm janë thelbësorë për të parandaluar komplikacionet afatgjata. Mundësimi i një mjedisi mbështetës, rritja e ndërgjegjësimit shoqëror dhe forcimi i rolit të profesionistëve të kujdesit shëndetësor janë hapa të domosdoshëm për përmirësimin e rezultateve të shëndetit të nënës dhe të fëmijës.

Bibliografia

1. Durukan E, İlhan MN, Bumin MA, Aycan S. Postpartum depression frequency and quality of life among a group of mothers having a child aged 2 weeks-18 months.
2. Topkara N, Özerdoğan N. Postpartum Depresyonun Önlenmesinde Psikososyal ve Psikoeğitsel Müdahaleler ile Ebelik Bakımının Önemi, Sağlık Bilimleri Dergisi KTOKÜSB-D, 2022.
3. Ay F, Tektaş E, Mak A, Aktay N. Postpartum depresyon ve etkileyen faktörler: 2000–2017 araştırma sonuçları, J Psychiatric Nurs 2018;9(3):147-152.
4. Ak M. Prevalence and risk factors postpartum maternal depression in the first six months. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 2010.
5. Agrawal I, Mehendale A M, Malhotra R. Risk Factors of Postpartum Depression. Cureus. 2022.
6. Aleeca F, Andersson E. The birth experience and women’s postnatal depression: A systematic review. Midwifery, 2016.
7. Zhao XH, Zhang ZH. Risk factors for postpartum depression: an evidence-based systematic review. Asian J Psychiatr. 2020.
8. Lanjewar S, Nimkar S, Jungari S. Depressed motherhood: prevalence and covariates of maternal postpartum depression among urban mothers in India. Asian J Psychiatr. 2021.

Punoi:Mami Anxhela Byku.

Redaktues shkencor: Msc Erald Cocka, Phd Aurora Kokici, Msc Klajdi Belishta.